Elektrik Sigortası Nedir? Nasıl Çalışır? Neden Atar?

Elektrik devrelerinde oluşan aşırı akım, elektronik aletlere zarar verebilir ve hatta yangınlara yol açabilir. Bu nedenle, elektrik akımının geçtiği noktalarda ters bir duruma karşı korunmak için elektrik sigortası kullanılır. 

Elektrik Sigortası Nedir?

Elektrik sigortaları; elektrik sistemlerinde yüksek sıcaklıklar, kısa devre ve güç dalgalanmaları gibi oluşabilecek tehlikeleri ortadan kaldıran, besleme hatlarını ve sigortayı kullanan kişileri muhtemel kazalara karşı koruyan parçalardır.  Sigortalar, genellikle Amper cinsinden derecelendirilir. Aletlerin işlevselliği, kendi geliştirdikleri elektrik direnci sayesinde ısıyı kendi kendilerine üretmelerine bağlı olarak değişebilir. Bu, genellikle sigorta teli uzunluğu mümkün olduğunca kısa tutularak elde edilebilir. Bununla birlikte tel uzunluğu mevcut derecelendirme değerlerine bağlı değildir; minimum tel uzunluğu minimum direnç değeri olarak ifade edilebilir. Devreye seri bağlanan sigortalar, devrede zayıf olan bir noktaya yerleştirilir. Böylece aşırı yük ya da kısa devre nedeniyle devreden yüksek akım geçtiğinde, standartlara göre belirlenen şekilde devrenin açılmasını sağlar. Bu şekilde devre aşırı akımın olası tehlikelerinden korunmuş olur. Elektrik sigorta kutusu ise gelen voltajın çeşitli devrelere ayrıldığı, elektrik sisteminin merkezinde görev alan metal bir kutudur. Ana pano, şalter panosu ya da devre kartı olarak da adlandırılır ve bağlı olduğu tüm elektrik sistemlerine güç sağlar.

Elektrik Sigortası Ne İçin Kullanılır?

Elektrik kullanımının yaygınlaşmasının ardından elektrik sigortası 1890 yılında Thomas Alva Edison tarafından icat edilmiştir. Bu tarihten itibaren günümüze kadar birçok sigorta türü geliştirilse de bu sigortaların hepsinin işlevi aynıdır. Sigortalar; tellerin tutuşmasını ve kırılmasını önleme, akımı sınırlandırma, aşırı yükleme ya da kısa devre olduğunda akımı sonlandırma ve elektrik kesintilerine karşı cihazları koruma gibi görevlere sahiptir. Sigortalar, elektrik tesisatlarında arızaların önüne geçilmesi ve elektrikli aletlerin yüksek akımdan zarar görmesini engellemesi için kullanılır. Sigorta attığında ya da hasar gördüğünde ev aletlerine doğrudan zarar verebilecek ani bir kıvılcım çıkar. Cihazların yangın riskine ve benzeri aşırı yük hasarlarına karşı korunması için birçok farklı sigorta türü vardır.

Elektrik Sigortası Nasıl Çalışır?

Sigortalar, yanmaya karşı dayanıklı bir materyalin içine yerleştirilen metalik ve düşük dirençli bir telden oluşur. Kısa devre ve aşırı akımdan korunması gereken bir devre ya da cihaza seri bağlanarak kullanılır.  Sigorta ya da devre kesicinin olmaması durumunda elektrikli cihazlar elektrik akımına dayanamayacakları için hasar görebilir.  Bir sigortanın çalışma prensibi, elektrik akımının ısı etkisine dayanır. Kısa devre, aşırı akım ya da uyumsuz bağlantı meydana geldiğinde sigortanın içindeki ince tel, içinden geçen ağır akımın ürettiği ısı nedeniyle erir ve beslemeyi engeller. Böylelikle devreden güç kaynağının bağlantısını keser. Devre çalışırken sigorta teli sadece çok düşük dirençli bir bileşendir ve güç kaynağına bağlı sistemin normal çalışmasını etkilemez. Arıza durumunda ise cihazlarda kısa devre akımı meydana gelir. Bu akım, normal seyrinde çalışan bir devredeki akımdan daha büyüktür. Bu, sigorta kutusunda aşırı ısınmanın olduğu anlamına gelir. Sigorta ise kısa devre ve aşırı akım gibi faktörlere karşı koruma sağlar.

Elektrik Sigortası Kullanılmazsa Ne Olur?

Sigorta, kısa devrelere ve devrelerin aşırı yüklenmesine karşı elektrik devrelerini koruma aracıdır. Elektrik devresine koruyucu cihaz olarak yerleştirilen, düşük erime noktasına sahip metal bir tel ya da ince metal şeritten oluşur. Bu elemanın kullanılmaması durumunda elektrikle çalışan cihazlar normal değerlerin üzerinde akım çekebilir. Yüksek derecede ısınan cihazlar bozulabilir ya da yanabilir. Aynı zamanda aşırı akımla yüklenen cihazlarla temas eden kişilerin çarpılma riski bulunur.

Elektrik Sigortası Neden Atar?

Bir sigortanın atmasına neden olabilen ve yaygın görülen durumlardan biri, devreden çok fazla aydınlatma ürünü ya da fişli cihaz için güç çekilmesidir. Bu cihazlar sigortanın kapasitesinin normalden fazla zorlanmasına ve kutu içinde bulunan tellerin erimesine ya da hasar görmesine neden olabilir. Sonuç olarak devreden güç alan tüm ışıklar, prizler ve cihazlar çalışmayı durdurur. Bu durumda sigortayı aynı güç kapasitesine sahip bir sigortayla değiştirmek gerekir. Diğer bir neden ise sistemin herhangi bir yerindeki sıcak bir telin topraklama yoluna ya da nötr bir tele değmesidir. Kısa devre olarak da bilinen bu durum; gevşek kablo bağlantıları, devre boyunca herhangi bir yerde kabloların hasar görmesi ya da devreye takılı bazı cihazlarda dahili kablolama sorunu meydana gelmesi nedeniyle oluşur.  Bu duruma bir ışık kaynağı ile örnek verilebilir. Telleri hatalı bağlanan bir ampul prize takıldığında sigortanın atmasına ya da kısa devreye neden olur. Kemirgenler tarafından hasar verilen ve kopan teller, sıcak bir telin topraklama yoluna ya da nötr bir tele temas etmesine neden olabilir.  Bu durumlarda ilk belirti aşırı yük ile aynıdır. Sigortanın içindeki metal şerit yanar ve devre boyunca tüm ışıklar ve ampuller söner. Bununla birlikte kısa devrenin giderilmemesi halinde sigortanın değiştirilmesi çözüm olmayabilir. Devreye bağlanan yeni sigortada da aynı sorun yaşanabilir. Kısa devrenin yerini teşhis etmek zor olabilir. Fişli lambalarda veya cihazlarda birçok kısa devre bulunduğu için her lambanın ve cihazın fişten çekilmesi ve ardından yanan sigortanın değiştirilmesi gerekir. Yeni sigorta atmazsa, kablolama sorunu muhtemelen fişi çekilen lambalardan ya da cihazlardan kaynaklanmış demektir. Aksi takdirde sorun devre kablolamasının kendindedir. 

Elektrik Sigortası Atması Nasıl Önlenir?

Sigorta atmasını önlemek için öncelikle aşırı yükün önlenmesi gerekir. Bunun için evlerde ve iş yerlerinde kullanılan bazı fişe takılan cihazların başka devrelere taşınması faydalı olur. Evlerde kullanılan ekmek kızartma makinesi, elektrik süpürgesi ya da ütü gibi aletler, özellikle ilk çalıştırıldıklarında güç çekişleri oldukça fazla olduğundan aşırı yüklenmelere neden olma eğilimindedir. Bundan kurtulmak için ürünleri aynı anda fişe takmamalı veya farklı prizler kullanılmalıdır. Bunun için elektrikli cihazların toplam tükettiği güç hesaplanabilir. Hesaplama sırasında ürünlerin çektiği en yüksek akım seviyisenin de dikkate alınması gerekir. Her bir devrenin aşırı yüklenmeden kaç Amper kaldırabileceğinin de hesaplanması faydalı olur. Sigortanın atmasını engellemek için uzatma kablosu kullanımına da dikkat edilebilir. Uzatma kabloları devrenin geçici olarak rahatlamasını sağlasa da uzun vadede etkili bir çözüm olmayabilir. Bu nedenle kullanımının kısıtlanması etkili yöntemlerden biridir. Kablolarda meydana gelen hasarlar nedeniyle sigortaların atması yaygın görülen bir durumdur. Kablo tesisatında sorun olup olmadığının belirlenmesi için yılda en az 1 kez gerçekleştirilmesi gereken elektrik muayenelerinin atlanmaması gerekir.

Elektrik Sigortasının Çeşitleri Nelerdir?

Elektrik sigortaları, temelde AC ve DC sigortalar olmak üzere ikiye ayrılır.  AC ya da DC olması fark etmeksizin, günümüzde genellikle güvenlik amaçlı otomatik sigortalar kullanılır. Otomatik sigortalarda aşırı yük koruması; kısa devrelere karşı manyetik devre kesici ile, aşırı yüke karşıysa termik devre kesici ile gerçekleştirilir.  Devre kesici, bir kesintinin ardından kolayca sıfırlanabilir. Bu nedenle sigortalar giderek daha fazla otomatik devre kesicilerle değiştirilmektedir. Brio Europe olarak, yelpazemizde tüm sigorta çeşitlerini bulabilirsiniz.